Odzież patriotyczna w Polsce i na Świecie na przykładzie wybranych krajów

Odzież patriotyczna z perspektywy politologa będącego autorem tego artykułu. Dowiedz się kilku ciekawostek na temat ubrań patriotycznych w Polsce i na świecie!

Wzrost popularności odzieży patriotycznej

Od wielu lat obserwujemy nagły wzrost popularności odzieży patriotycznej. W sprzedaży szeroko dostępne są nie tylko T-shirty, ale również: koszulki termoaktywne, koszulki na ramiączkach, czapki, saszetki, nerki biodrowe, bluzy, spodnie i wiele innych. W późniejszej części tego tekstu używając zwrotu odzież patriotyczna albo ubrania patriotyczne mowa będzie o ogóle wyżej wymienionych rzeczy codziennego użytku, z nadrukowanymi: barwami narodowymi, symbolami i grafikami o treści patriotycznej.

Kim jest patriota?

Według Słownika Języka Polskiego patriota to osoba przywiązana do swojej ojczyzny, kochająca ją i naród, jednocześnie łącząca te uczucia z szacunkiem dla innych narodów.¹ Husaria, Znak Polski Walczącej, Narodowe Siły Zbrojne, Symbole Dywizji gen. Maczka, Cichociemnych, Dywizjon 303, Żołnierze Wyklęci i wielu innych, bezsprzecznie odwołują się do tych wartości w sposób szczególny.

W wieku XVII i XVIII gospodarka Polski przeżywała rozkwit ekonomiczny. Inwestowano wówczas duże środki na kulturę. Wiele ich znaków możemy zwiedzać w: pałacach, muzeach, część w postaci literatury pisanej, muzyki itd. Po utraceniu niepodległości, zaborcy aktywnie działali na rzecz wymazania oznak Polskości. Efekt, jak wiemy, był odwrotny. Determinacja do podtrzymywania kultury zwiększała się im sroższe za to były kary. W mojej opinii jesteśmy świadkiem analogicznej sytuacji, jako konsekwencji renesansu polskiej kultury podczas Dwudziestolecia Międzywojenngo. Potem nastąpił okres komuny, w którym nasz kraj stał się zależny od Związku Radzieckiego. Podczas tego okresu konsekwentnie wmawiano poczucie wstydu i niższości z faktu bycia Polakiem, prześladowano osoby próbujące upamiętnić oficerów Wojska Polskiego zastrzelonych przez Związek Radziecki w Katyniu, zakazane było mówienie o agresji na Polskę przez ZSRR 17 września 1939 r. Zlikwidowano święta 11 listopada (Odzyskanie Niepodległości)² oraz 3 maja (Ustanowienie Konstytucji 3 maja). Flagi wywieszano wówczas podczas świąt komunistycznych takich jak Święto Pracy 1 maja i rocznicy manifestu PKWN 22 Lipca. Na pochodach pierwszomajowych Polacy nosili portrety i podobizny osób lansowanych na bohaterów Związku Radzieckiego takich jak Lenin, Stalin albo osoby, które z ich woli stały na czele Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej: Bierut, Gierek Gomułka.

Gdy zachodni świat rozwijał się cywilizacyjnie, w większości zastraszani, Polacy nosili barwy obcego mocarstwa, które izolowało nas od tego rozwoju, czyniąc z nas kraj niewolniczy, które fizycznie likwidowało inteligencję polską. Takie działania pozostawiły znaczne piętno na Narodzie Polskim. Konsekwencją tego jest głód manifestowania dumy narodowej. Teoretycznie transformacja dokonała się prawie 3 dekady temu, wydaje się jednak, że zmiana mentalności nastąpiła niedawno. Dowodem może być znaczny wzrost popularności nie tylko odzieży patriotycznej, ale również muzyki o tej treści, która na youtube osiąga wielomilionowe odsłony, również wzrost zainteresowania manifestacjami patriotycznymi takimi jak pogrzeb Inki, ilość i wiek wolontariuszy przy pracach ekshumacyjnych organizowanych przez IPN na Łączce³, dowodzi, że nie jest to chwilowa moda, a odpowiedź na oddolne zapotrzebowanie uzewnętrznienia długo, sztucznie tłumionych uczuć dumy narodowej.

Jak wygląda patriotyzm w innych krajach?

Polacy nie są w tej chęci odosobnieni. Liczne kraje, szczególnie suwerennie stanowiące o swoim losie podtrzymują kult barw oraz bohaterów narodowych. Na myśl, jako pierwsze przychodzą Stany Zjednoczone Ameryki, w którym to kult i głęboki szacunek do flagi są wyjątkowo widoczne. Żołnierze i inni funkcjonariusze państwowi otoczeni są wyjątkową opieką rządu, a wśród społeczeństwa cieszą się szacunkiem. W świadomości społecznej noszenie koszulek na ramiączkach i innej odzieży z elementami narodowymi jest czymś zupełnie naturalnym i nikt, w przeciwieństwie do naszego kraju nie doszukuje się w tym czegoś niewłaściwego, nawet jeśli przekraczane są granice smaku i elementy flagi umieszczane są np. na bieliźnie. Przywołując ten przykład, należy pamiętać, że deklarowanym fundamentem prawa USA jest wolność, która często jest nadużywana, co w przypadku demokracji zakorzenionej tak głęboko, może już nie dziwić.

Odzież patriotyczna we Francji

Innym przykładem jest Francja, kraj, który był imperium kolonialnym i ma doświadczenie w propagowaniu swojej kultury, języka i zwyczajów. Rządzący, wiedzą jak bardzo jest to istotne dla spojenia i podporządkowania ludów podbitych w wyniku ekspansji. Jest tam głęboko zakorzeniony patriotyzm okresu wojny (czego przykładem jest I Wojna Światowa) oraz pokoju, który wyraża się np. w patriotyzmie konsumenckim. Francuzi preferują produkty regionalne, które uznają za lepszej jakości, bardziej niż tanie produkty z supermarketów. Stąd właśnie małym przedsiębiorcom żyje się lepiej.⁴ Między innymi dlatego, mało kogo dziwi odzież patriotyczna czy termoaktywne koszulki w barwach narodowych. Zaznaczyć w tym miejscu jednak należy, że odzież w tym kraju ma za zadanie promować oprócz barw narodowych, wartości związane głoszone w tym kraju. Nie dziwi również noszenie odzieży patriotycznej przez imigrantów szczególnie z krajów afrykańskich.

Odzież patriotyczna w Wielkiej Brytanii

Podobnie sprawa ma się w Wielkiej Brytanii, gdzie flaga Wielkiej Brytanii „Union Jack”, jest symbolem niegdysiejszej wielkości Imperium Brytyjskiego, w którego skład wchodziło wiele kolonii. W przypadku tego kraju widać dobitnie jak, barwy i symbole służyły i służą do podtrzymywania więzi i spajania kraju, który jest podzielony i niejednolity. Wydawać by się mogło, że jest to relikt przeszłości, a jednak w 2012 roku, grupa protestantów wdarła się do ratusza w Belfaście w Irlandii Północnej, raniąc policję, ochronę oraz dziennikarza, podczas gdy rada miasta debatowała na temat obowiązkowego wywieszania Flagi Brytyjskiej, która jest symbolem zwierzchnictwa Wielkiej Brytanii nad tym krajem. Rada tego miasta zdecydowała o ograniczeniu wywieszania flagi do 15 dni w roku, w momencie obowiązywania świąt narodowych.⁵

Jak widać, barwy narodowe i symbole mają bardzo duże znaczenie. Jednakże, spór o nie, toczony jest również na terytorium samej Anglii, gdzie niezwykle popularna stała się szeroko rozumiana odzież patriotyczna z nadrukowanym Krzyżem Świętego Jerzego. Kojarzony z wyprawami krzyżowymi stał się symbolem i jednocześnie flagą angielską.⁶ W ostatnich latach mniejszość arabska zamieszkująca Anglię coraz głośniej domaga się nie wywieszania i usunięcia z przestrzeni publicznej symbolu wypraw krzyżowych jako popierającą imperializm i przemoc szerzoną przez krzyżowców. Pomimo tego, że sam Święty Jerzy był sam potomkiem Rzymianina i Kapadotki ( Kapadocja – dzisiejsze tereny Turcji) oraz lewicowe gazety próbują go przedstawić jako patrona Wielkiej Brytanii i jej multi kulturalnego społeczeństwa⁷, to jednak gorący protest środowisk imigranckich z krajów arabskich sprawił, że odzież ta stała się popularna. Śmiało można zaryzykować tezę, że przez to w ogóle zaistniała szerzej na rynkach brytyjskich.

Odzież patriotyczna w Rosji

Innym krajem, który postawił na przeznaczanie dużych pieniędzy na promowanie patriotyzmu jest Rosja. Niewyobrażalne wprost dla nas ilości filmów historycznych oraz liczone na wiele milionów dolarów ich budżety. Mają one za zadanie nie tyle promowanie barw, ale przedstawienie zmyślonej historii wewnętrznemu odbiorcy. Naklejki na samochody wstążką wspomnianego wcześniej Świętego Jerzego, będąca symbolem walki o niepodległość Rosji są nieodłącznym elementem propagandy. Należy szczególnie zwrócić uwagę na to, że symbole komunizmu takie jak czerwona gwiazda, sierp i młot oraz podobizny Lenina, Marksa i Engelsa, uznano w Polsce za promujące zbrodniczy system totalitarny zgodnie z obowiązującym obowiązującym u nas kodeksem karnym.⁸ W krajach zachodniej oraz południowej Europy symbole te jednak stały się pod koniec lat dziewięćdziesiątych modne. Szczególnie koszulki i bluzy z czerwoną gwiazdą oraz Che Guevarą. Należy się przy okazji zastanowić, czy hasła anarchistyczne, jakie ze sobą niosą te symbole można zaliczyć do treści patriotycznych. Nie zmienia to jednak faktu, że beneficjentem ich jest Rosja, będąc kontynuatorem i głosem jej przywódcy Władimira Putina chce być kontynuatorem Związku Radzieckiego, chce zatarcia zbrodni komunistycznych, które w swojej skali przewyższyły Hitlerowskie Niemcy.

Odzież patriotyczna w Ukrainie

Ostatnim przywołanym przeze mnie krajem, jest Ukraina, która również prowadzi politykę historyczną obliczoną na zjednoczenie jej obywateli. Jest to o tyle trudne, że podczas krótkiej historii niepodległości Ukraina nie miała tak wielu wydarzeń i postaci mogących być przykładem bohaterstwa, determinacji i przywiązania do własnego kraju. Na nieszczęście dla Polski skupiono się wokół osoby głoszącej hasła szowinistyczne i odpowiedzialnej bezpośrednio za masowe, bestialskie mordy na ponad 120 tys. Polakach na Wołyniu. Mimo to jest on cały czas lansowany na bohatera Ukrainy, ponadto czerwono czarne barwy podległych mu jednostek są używane chętnie noszone przez Ukraińców, podobnie jak nerki biodrowe czy koszulki patriotyczne z jego wizerunkiem. Ukraińcom odmawiano niepodległości politycznej, potem gospodarczej. W 2014 roku wybuchła rewolucja, która była wyrazem walki o dążenie o samostanowieniu i ukierunkowaniu kraju na politykę zbliżenia z Unią Europejską oraz NATO. Co spowodowało pojawienie się silnej chęci jedności i okazania tego poprzez manifestację przywiązania do własnego kraju.

Odzież patriotyczna – dlaczego jest tak istotna?

Powyższy przykład Ukrainy, jak i inne przykłady pokazują jak polityka i historia ma wpływ na chęć obywateli do manifestacji swojej przynależności narodowej. Dziwi jednak fakt, że tylko w Polsce prowadzona jest debata nad słusznością noszenia odzieży. Przeciwnicy podnoszą w wątpliwość patriotyzm niektórych osób kupujących np. nerki, koszulki, saszetki, bluzy czy inne elementy odzieży patriotycznej⁹. Myślę, że trudno jest oceniać czyjeś motywacje do zakupu czy używania. Wydaje się, że jeżeli dzięki takiej odzieży ktoś zainteresuje się danym wydarzeniem, formacją, bohaterem jest to z punktu widzenia korzystne dla całego społeczeństwa.

Polska ma ogromną liczbę jednoznacznie pozytywnych wzorców, wartości i postaw, które stanowią inspirację i wzór do naśladowania w życiu codziennym. Oczywiste jest, że rolą szkół i wychowawców jest uczenie szacunku do barw narodowych. Wydaje się, że jest to odzież, która ma dodatkowy cel jakim jest propagowanie historii, przypominanie o chwalebnych dokonaniach, bohaterach naszego kraju i w związku z tym należy jej się specjalne traktowanie ze względu na widniejące na niej symbole, ponieważ staje się ona nośnikiem wysokich wartości, którym należy się szacunek. Przestaje to już być tylko kawałek materiału, a zaczyna być znakiem rozpoznawczym, wizytówką na zewnątrz kraju jak i wewnątrz. Nosząc ją należy wystrzegać się zachowania mogącego przynieść wstyd. Każdy kto nosił odzież patriotyczną będąc za granicą naszego kraju, wie, że jest to wyjątkowe uczucie być tak pozytywnie wyróżniającym się.

Często, osoby polskiego pochodzenia, na stałe zamieszkujące w innych krajach czują silną potrzebę manifestacji swojej polskości poprzez odzież patriotyczną, od koszulek przez czapki sportowe po inne gadżety. Chęć zamanifestowania swojej odmienności związana jest często z brakiem akceptacji zasad, panujących w kraju zamieszkania. Jest to widoczne szczególnie w Wielkiej Brytanii, gdzie bardzo popularne są bluzy, koszulki termoaktywne, legginsy, czapki, nerki, a wszystko z elementami patriotycznymi, czasem w połączeniu z odzieżą militarną.

Odzież patriotyczna – podsumowanie

Wydaje się, że tendencja do noszenia odzieży patriotycznej jest powiązana z silnym odejściem od wartości, kultury oraz wiary. Ludzie mają podświadomą potrzebę do przynależenia do zbiorowości, do ciągłego pogłębiania i ulepszania własnej osobowości. Popularność odzieży patriotycznej moim zdaniem jest tego wyrazem. Barwne i gustowne grafiki zachęcają do refleksji każdego i w ten sposób propaguje się historię nie tylko wśród historyków, tym bardziej, że 1000 letnia historia naszego kraju i wyjątkowe postawy wyjątkowych ludzi sprawiają, że graficy i producenci odzieży patriotycznej mają ogromne możliwości i wiele inspiracji. Tym bardziej, że historia jest dla nas łaskawa i z dumą możemy nosić odzież upamiętniającą Polaków, a nie Niemców czy Rosjan jak to miało miejsce podczas zaborów i lat, gdy Polska nie była niepodległa.

1Za stroną internetową: sjp.pl/patriota,

2W kraju i świecie, w: Przegląd Katolicki, nr 15-16/1990, s.16 ,

3Za stroną internetową: poszukiwania.ipn.gov.pl/bbp/wolontariat/wolontariusze/324,Wolontariusze.html,

4Za stroną internetową: zmianaplanow.wordpress.com/2013/01/19/francuski-patriotyzm/,

5BBC News: Violence in Belfast after council votes to change Union flag policy, 3.12.2012, wolne tłumaczenie autora,

6William Woo Seymour, The Cross in Tradition, History and Art, 1898, s. 387,

7The Guardian, Let’s raise a glass to multicultural Saint George, 23.04.2010

8art. 256 § 1. Kodeks karny, Dz.u. z 2016 poz. 1137 z późn. zm.

9Polska The Times: Odzież patriotyczna. Powierzchowna moda czy współczesny patriotyzm?, 28.08.2017 r.